Wat is een afkickkliniek: Behandeling en programma

Een afkickkliniek is een medische faciliteit die gespecialiseerde behandelingen biedt aan mensen die proberen te herstellen van verschillende vormen van verslaving. Cliënten kunnen hier in een gecontroleerde omgeving en onder begeleiding van professionals lichamelijk ontgiften, herstellen van een verslaving en vaardigheden leren om een terugval te voorkomen.

Volgens een rapport uit 2023 van het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS) zijn er jaarlijks gemiddeld 50.000 tot 60.000 Nederlanders die professionele hulp zoeken voor een verslaving.

44% van deze hulpzoekers kampt met een alcoholverslaving. Andere veelgenoemde middelenverslavingen zijn cannabis (16%), opiaten (12%) en cocaïne (12%). Ook is er een kleine groep die voor een gedragsverslaving zoals gokken (3%) hulp zoekt bij een afkickkliniek.

Behandeling op locatie heet klinische zorg waarbij de patiënt verblijft in de kliniek. Zo is er meer controle op de doelen gesteld in het afkickprogramma. Opgeleide professionals kunnen hierbij maximaal ondersteuning bieden en zo de slagingskans vergroten.

Een van de belangrijkste voorbeelden van behandelmethodes is cognitieve gedragstherapie (CGT) waarvoor de kliniek een certificering van de Vereniging voor Gedrags- en Cognitieve Therapie (VGCT) moet hebben. Na intake en evaluatie wordt er voor de patiënt een gepersonaliseerd behandelplan samengesteld.

Wat voor behandelingen biedt een afkickkliniek?

Een afkickkliniek biedt verschillende behandelingen om te helpen bij het herstel van een verslaving, van medische detoxificatie en groepstherapie, tot voedingsbegeleiding, familietherapie en psycho-educatie. De geboden behandelingen variëren per kliniek en zijn onder meer afhankelijk van het type verslaving waarvoor behandeling wordt gezocht.

Daarnaast kun je kiezen voor behandeling op locatie (klinische hulp) of thuis (ambulante hulp) waarbij gestudeerde en getrainde professionals hulp bieden, een enorm voordeel ten opzichte van afkicken zonder hulp.

Wat vind je in een locatie voor herstel van drugs en alcohol?

Een locatie voor herstel van drugs en alcohol bevat verschillende ruimtes en ondersteunende middelen voor de behandeling van een verslaving.

Het fysieke gebouw en de inrichting van een afkickkliniek spelen een belangrijke rol in de behandeling, waarbij volgens een studie uit 2018 in Health Environments Research & Design Journal zelfs de gangen een functie kunnen hebben.

Naast kamers voor individuele en groepstherapie, is het belangrijk dat er voldoende stille ruimtes beschikbaar zijn voor cliënten om te reflecteren en tot rust te komen. Daarnaast biedt een locatie voor herstel vaak verschillende mogelijkheden voor lichamelijke beweging, zoals fitnesszalen en yogaruimtes.

Hoe werkt een klinisch versus een ambulant afkickprogramma?

Bij een klinisch afkickprogramma verblijft iemand een bepaalde periode in een afkickkliniek, meestal een paar weken lang, voor de behandeling van een verslaving. Tijdens een ambulant afkickprogramma blijft iemand thuis wonen gedurende de behandeling.

Een klinisch afkickprogramma biedt een intensieve en gestructureerde omgeving voor herstel. Cliënten staan 24 uur per dag onder medisch toezicht, waardoor direct kan worden ingegrepen bij eventuele complicaties. Door het ontbreken van dagelijkse stress en verplichtingen zoals werk of school, kan de focus volledig op herstel staan.

Klinische opname wordt volgens K. Chen et al. in Drug and Alcohol Dependence ook eerder aangeraden wanneer iemand last heeft van comorbide aandoeningen zoals depressie en persoonlijkheidsstoornissen, die tijdens de opname beter kunnen worden behandeld.

Een ambulant afkickprogramma heeft als groot voordeel dat het in deeltijd vanuit de eigen thuissituatie kan worden gevolgd. De nodige zorg wordt bij een ambulant programma direct aan huis geboden of iemand bezoekt zelf een instelling voor therapiesessies, evaluaties en eventuele medicatie.

Volgens M. Penders et al. in Verslaving kiezen veel mensen voor een ambulante behandeling zodat zij hun dagelijkse verplichtingen niet stil hoeven te zetten. Naast de geboden flexibiliteit en vertrouwde omgeving, kan een ondersteunend netwerk van familie of vrienden ook helpen tijdens de behandeling.

Bij ernstige verslavingen wordt een ambulant afkickprogramma echter vaak afgeraden, omdat de kans op complicaties en terugval groter is.

Een typisch afkickprogramma, zowel bij klinische opname als een ambulante behandeling, begint met een intake en evaluatie. Op basis hiervan wordt een behandeltraject vastgesteld met onder meer doelen voor herstel.

De behandeling zelf gaat meestal van start met detoxificatie van het lichaam, waarbij de lichamelijke afhankelijkheid aan het verslavende middel wordt afgebouwd. Hierna volgt een combinatie van onder meer therapie, vaardigheidstraining en gezondheidszorg. Naast het behandelen van de oorzaken van de verslaving, worden copingvaardigheden aangeleerd en krijgt een cliënt advies over het leiden van een gezonde levensstijl op basis van vooraf gestelde doelen.

Welke doelen stelt een afkickprogramma voor de patiënt?

De doelen van een afkickprogramma voor de patiënt zijn om een lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid af te bouwen en vaardigheden aan te leren voor duurzaam herstel.

Naast het aanpakken van onderliggende oorzaken van de verslaving, is er ook aandacht voor het ontwikkelen van copingvaardigheden, het bevorderen van emotioneel welzijn en het opbouwen van een gezonde levensstijl.

Welke opleiding en vaardigheden hebben afkickkliniek professionals?

Afkickkliniek professionals hebben gestudeerd voor of zijn getraind in onder meer verslavingsgeneeskunde, psychiatrie, klinische psychologie, therapie en maatschappelijk werk. Sommige zorgprofessionals moeten in Nederland ingeschreven staan in het BIG-register, zoals een psychotherapeut en verpleegkundige. Deze registratie moet volgens de overheid elke vijf jaar worden vernieuwd.

Voor inschrijving bij beroepsverenigingen, zoals de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) en het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), gelden vaak aparte eisen. Ook kan hiervoor periodieke bij- en nascholing worden vereist.

Professionals in de verslavingszorg moeten over verschillende vaardigheden beschikken om effectieve zorg te leveren. Een goed begrip van verslavingen, gedragsverandering en therapieën is noodzakelijk. Volgens A. Clark in Journal of Counseling & Development zijn ook communicatieve vaardigheden en empathie van grote waarde, naast het vermogen om snel en doortastend in te grijpen in een crisissituatie.

Ten slotte moeten afkickkliniek professionals in staat zijn om een vertrouwensband op te bouwen en een ondersteunende omgeving te creëren voor het bevorderen van herstel.

Wat zijn de voordelen van professionele hulp bij afkicken?

De belangrijkste voordelen van professionele hulp bij afkicken zijn de expertise en ervaring die getrainde professionals bieden. Ze begrijpen de complexiteit van verslaving en herstel en zijn in staat om persoonlijke behandelplannen te ontwikkelen die aansluiten bij iemands individuele behoeften.

Professionele hulp biedt een gestructureerd en gecoördineerd behandelingsproces, waarbij realistische doelen worden gesteld, uiteenlopende therapieën worden aangeboden en cliënten nuttige vaardigheden leren voor duurzaam herstel.

Hoe ziet een voorbeeld behandelmethode van afkicken eruit?

Een van de belangrijkste behandelmethodes bij afkicken is bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie (CGT). Bij deze behandelmethode ligt de focus op het identificeren en veranderen van negatieve denkpatronen en gedragsreacties met betrekking tot de verslaving. Na een evaluatie en uitleg van CGT leert de cliënt om negatieve gedachten te identificeren.

Hierna worden deze gedachten door de therapeut onderzocht en leert de cliënt om alternatieve reacties in gedrag te kiezen wanneer bepaalde triggers zich voordoen.

Ook systeemtherapie wordt vaak ingezet bij de behandeling van een verslaving. Hierbij wordt in kaart gebracht hoe een verslaving binnen het systeem (de omgeving en relaties met anderen) van de cliënt bestaat en versterkt wordt.

Door gesprekken met de therapeut leert een cliënt zich bewust te worden van de impact van het systeem op zijn gedrag. Hierna leert de cliënt om deze wisselwerking aan te passen, bijvoorbeeld door zelf meer verantwoordelijkheid te nemen of bepaalde relaties stop te zetten.

Deze stappen zorgen voor een zo groot mogelijke kans op een positief herstel.

Zijn de statistieken voor het succes van afkicken positief?

Nee, de statistieken voor het succes bij afkicken zijn niet altijd positief. Volgens het Amerikaanse National Institute of Drug Abuse ligt de kans op terugval na afkicken bijvoorbeeld tussen de 40 en 60 procent.

Volgens G. Vaillant in British Journal of Addiction is de kans op duurzaam herstel van een verslaving gemiddeld wel groter bij opname in een kliniek en wanneer betekenisvolle veranderingen in leefstijl worden gemaakt.

Volgens een tussentijdse rapportage van het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS) over de periode 2016-2021, zijn er gemiddeld 50.000 tot 60.000 Nederlanders die jaarlijks professionele hulp zoeken voor een verslaving.

De meeste verslavingszorginstellingen geven alleen geen concrete aantallen over succesvolle behandelingen, ook omdat een terugval soms na maanden of zelfs jaren kan plaatsvinden.

Welke certificering hebben afkickklinieken nodig?

Afkickklinieken hebben certificering nodig om behandelingen zoals motiverende gespreksvoering, cognitieve gedragstherapie en systeemtherapie uit te voeren. Voor het aanbieden van deze behandelmethodes kunnen klinieken (en therapeuten) certificeringen behalen van erkende instanties zoals de Vereniging voor Gedrags- en Cognitieve Therapie (VGCT) en Nederlandse Vereniging voor Relatie- en Gezinstherapie (NVRG).

Omdat verslavingszorg onder de geestelijke gezondheidszorg valt, dienen afkickklinieken ook te
voldoen aan verschillende normen en standaarden zoals vastgelegd in de Wet Kwaliteit, Klachten en Geschillen Zorg (WKKGZ).

Er gaat ook altijd een grondige intake en evaluatieproces aan behandeling vooraf.

Hoe werkt het proces van intake en evaluatie bij een afkickkliniek?

Professionele hulp begint met een proces van intake en evaluatie waarbij informatie wordt verzameld door de afkickkliniek over de cliënt. Deze informatie dient als basis voor het ontwikkelen van een gepersonaliseerd behandelplan.

Tijdens de intake in de afkickkliniek zal de patiënt onder meer gegevens verstrekken over medische geschiedenis, verslavingsgeschiedenis, mentale gezondheid en persoonlijke doelen. Zo krijgen de behandelaars een goed beeld van de situatie en kunnen ze passende behandelstrategieën bepalen.

Na de intake volgt een evaluatie, waarbij wordt vastgesteld wat de behoeften van de cliënt zijn en waar rekening mee moet worden gehouden bij een opname en behandeling. Zo kan de fysieke gezondheid en mentale toestand worden geëvalueerd, of worden vastgesteld wat de verslavingspatronen zijn.

Aan de hand van gestandaardiseerde vragenlijsten, gesprekken en mogelijke fysieke onderzoeken wordt een uiteindelijk behandelplan opgesteld dat is afgestemd op de individuele behoeften.